برنده مچ‌اندازی بازار‌ها

سال 1402 سالی بود که بازار سپرده به روند صعودی دارایی بازگشت. روند ضعیف بازار ارز و طلا در نیمه اول سال همراه با افزایش سقف سود سپرده بانکی در ماه های اخیر، رقابت شدیدی بین نرخ سود سپرده های بانکی و بازدهی ارز ایجاد کرده است. و بازارهای طلا سیاست افزایش نرخ سود همراه با ثبات نسبی نرخ دلار به حفظ قدرت بازار ریال در برابر سایر بازارهای غیر ریالی کمک کرد.

«دنیای اقتصاد» در گزارشی تحلیلی به تحلیل این رقابت و همچنین روند 1402 دلاری پرداخته است. شاخص اصلی بورس اوراق بهادار تهران پس از یک سال پرماجرا با بازدهی 10.2 درصدی بسته شد. نماگر هموزن طی سال گذشته بازدهی 25 درصدی را به سهامداران ارائه کرده است. یک تصویر ماندگار از رشد بازار دارایی 1402 این است که “بازار سهام در بازدهی یک ساله باقی می ماند”. آنچه باعث این ضرر برای سهامداران شد، عمدتاً «تحمیل ریسک بر تصمیم‌گیری از سوی سیاست‌گذاران» بود.

طی سال گذشته، بازار پول به رقابت بین شاخص‌های دارایی بازگشته است. در حالی که در سال های گذشته عمدتاً شاخص بازدهی بازار ارز و بازار طلا با نرخ سود سپرده های بانکی فاصله قابل توجهی داشتند، امسال سرمایه گذاران بازار پول با بقیه رقبای خود همگام بودند. بازده سالانه اول تا سوم 1402 به ترتیب توسط دلار آزاد با 25.78 درصد، گرم طلای 18 عیار با 25 درصد و نرخ سپرده بانکی با سود 24 درصد نگهداری می شود. البته این واقعیت است که بارگیری بازار ارز و طلا در اسفند ماه باعث این ترکیب شد و تا پایان بهمن ماه بازدهی 11 ماهه این نرخ سپرده بانکی در رتبه اول قرار گرفت.

به گفته کارشناسان، نتایج بانک مرکزی در کنترل نوسانات بازار 1402 مثبت است. نگاهی کلی به نمودار سالانه قیمت دلار آزاد نشان می دهد که نرخ این ارز یک سال را با نوسانات نسبتا کم پشت سر گذاشته است. این مشکل در بازه زمانی پایان بهار تا ابتدای پاییز که نرخ دلار به مدت حدود 3 ماه زیر سقف قیمت 50 هزار تومان معامله می شد، نمود بیشتری دارد.

به همین ترتیب، شاخص‌های طلا مانند نیم و ربع سکه نیز طی سال گذشته روند بسیار کندی را طی کرده‌اند. به عنوان مثال بازدهی نیم سکه از ابتدای سال به روزهای میانی زمستان منفی بود و ربع سکه نیز رفتاری مشابه برادر بزرگتر خود داشت. به طور کلی دمای بازارها در نیمه دوم سال 1402 افزایش یافت. خطرات سیاسی ناشی از تحولات نظامی در منطقه باعث افزایش تقاضا در نیمه دوم سال شد و انتظارات تورمی فعالان بازار را تقویت کرد و باعث افزایش نرخ بهره شد.

افزایش جذابیت بازار پول

یکی از نکات مهم و قابل توجه بازار 1402 افزایش جذابیت بازار پول است. در سال های اخیر شرایط تورمی اقتصاد کشور باعث شده است که افراد کمتری تمایل به سرمایه گذاری در بازار پول داشته باشند. به عنوان مثال در بازار سال 1401 بازار ارز و طلا رشد بیش از 100 درصدی را ثبت کردند، از سوی دیگر سطح تورم به حدی بود که 24 درصد سپرده های بانکی چندان منطقی به نظر نمی رسید. اما فعالیت ضعیف در بازار ارز و طلا در نیمه اول سال 1402 باعث شد تا بازار سپرده بانکی با اقبال معامله گران همراه شود.

بانک مرکزی با در نظر گرفتن اثرات مثبت این تغییر رویکرد معامله گران بر نقدینگی کشور، جذابیت این بازار را افزایش داده است. مهم ترین راهکار بانک مرکزی در این زمینه اعطای مجوز برای پذیرش سپرده با سود 30 درصدی به بانک ها بود. اگرچه این سیاست به طور موقت اجرا شد، اما بررسی ها نشان داد که با استقبال خوبی از سوی سرمایه گذاران مواجه شده است. با توجه به شرایط بازار در سال جاری، سپرده 30 درصدی گزینه جذابی بود که به معامله گران ارائه شد و می توان گفت اگر این سپرده ها در رالی 1402 نقش داشته باشند، برنده بارز بازار امسال، سرمایه گذاران بانکی هستند.

از دیگر اقدامات بانک مرکزی برای کنترل نوسانات بازار در سال جاری می توان به ساماندهی بازار رسمی ارز اشاره کرد. با افتتاح مرکز مبادلات ارز و طلا در ماه های پایانی سال 1401، بانک مرکزی به دنبال بهبود روند رسمی توزیع ارز در این زمینه بود. علاوه بر این، برگزاری حراج انواع فلز طلا به منظور افزایش حجم عرضه در بازار نیز از اقداماتی است که بازارساز در این مرکز انجام داد.

1402 دلار در یک نگاه

نمودار قیمت دلار آزاد در بازار امسال، روزهای کم نوسان این ارز در فصل تابستان، رفتار هیجانی اوایل پاییز و افزایش دمای معاملات در زمستان را نشان می دهد. دلار در نوروز 1402 نوسانات قابل توجهی داشت، اما با راه اندازی این بازار در فروردین، بخشی از این نوسانات فروکش کرده است.

در ادامه بازار اردیبهشت ماه، قیمت دلار افزایش یافت و انتشار سیگنال‌های مثبت در حوزه سیاست خارجی کشور و بهبود روابط با همسایگان، منجر به کاهش انتظارات تورمی فعالان بازار شد. نرخ ارز برای ورود به محدوده ثبات. رکورد ثبات نرخ دلار مربوط به فصل تابستان بود که قیمت این ارز حدود 3 ماه زیر قیمت 50 هزار تومان فروخته شد. در اوایل پاییز امسال همزمان با آغاز موج جدید درگیری های نظامی در نوار غزه، ریسک های سیاسی در بازار تهران نیز افزایش یافت.

برخی از آنها به احتمال گسترش درگیری های نظامی اشاره کردند و برخی دیگر از رسانه ها از همکاری ایران در حمله نظامی جدید حماس به اسرائیل صحبت کردند. در همین راستا رفتار نرخ ارز هیجانی شد و دلار از سقف تابستان گذشت. پس از این آشفتگی، پس از رد همکاری ایران در تحولات نظامی، بازار به شرایط باثبات خود بازگشت. دوره ثبات در پاییز طولانی نبود. ظهور حملات تروریستی در منطقه و واکنش ارتش ایران به این حملات بار دیگر سطح ریسک های سیاسی را در بازار افزایش داده است.

در نهایت می توان گفت دمای بازار دلار در نیمه دوم سال افزایش یافت و دلار چندین بار به بالاترین حد خود رسید. در نهایت دلار آزاد که در پایان سال گذشته با قیمت 47 هزار و 700 تومان بسته شده بود، با حدود 800 تومان افزایش نسبت به نرخ 60 هزار تومانی روز گذشته خود به استقبال تعطیلات سال نو میلادی رفت.

بارگیری بازارها در ماه مارس

نمودار بازدهی ماهانه بازار نشان می‌دهد که برخلاف سایر ماه‌های سال که شاخص‌ها عمدتاً نوسانات پایینی را ثبت می‌کردند، بازار مارس همان جایی بود که نوسانات تشدید شد. رکورد رشد این ماه از این نیم سکه طلاست. در 2 ماه پایانی سال، نیم سکه عقب ماندگی خود را در رالی جبران کرد. این شاخص طلا تنها در ماه مارس 22.78 درصد افزایش یافت. رتبه های دوم و سوم بازار اسفند ربع سکه با 19.31 درصد و سکه طلای جدید با 15 درصد سود است.

همچنین بازار سهام در این ماه شاهد رشد بسیار اندک 89 درصدی بود. به نظر می رسد بازار طلا در حال تطبیق با تورم در ماه آخر سال است. البته یکی از مهم ترین دلایل عملکرد قابل توجه خانواده طلا در اسفند ماه، تقاضای پایان سال است. در روزهای پایانی سال تقاضای مردم برای خرید سکه و طلا برای هدایا افزایش می یابد. البته لازم به ذکر است که حراج سکه طلا توسط بانک مرکزی در اسفندماه بخشی از نیاز بازار را تامین کرد، در غیر این صورت رشد قیمت شاخص های ذکر شده می توانست با شدت بیشتری همراه باشد.