آنچه درباره شهر جرجان در گنبد کاووس نمی دانید!

سرگرمی روز: شهر باستانی جرجان در طول قرن‌ها، مرکز ولایات جرجان و طبرستان و گاهی نواحی همجوار بوده است.

به‌علاوه در طول تاریخ از این شهر به‌عنوان یکی از شهرهای بزرگ جهان اسلام در کنار شهرهایی همچون ری، مرو و جندی شاپور یاد می‌شود.

با توجه به کاوش‌های صورت‌ گرفته در ساخت این شهر باستانی از معماری و شهرسازی پیشرفته استفاده شده؛ شهری که در بیش از هزار سال قبل، امکاناتی مانند فاضلاب شهری، خیابان‌هایی با سنگ‌فرش‌های منقش آجری و سیستم آبرسانی به خانه‌ها داشته است.

آشنایی با شهر باستانی جرجان

شهر باستانی جرجان در سه کیلومتری غرب گنبد کاووس در استان گلستان قرار دارد و در طول قرن‌ها، مرکز ولایات جرجان و طبرستان و گاهی نواحی همجوار بوده است.

همچنین از این شهر به‌عنوان یکی از شهرهای بزرگ جهان اسلام یاد می‌شود که همتزار شهرهایی همچون ری، مرو و جندی شاپور بوده است.

با توجه به کاوش‌های صورت‌ گرفته، در ساخت جرجان از معماری و شهرسازی پیشرفته‌ای بهره برده بودند و بیش از هزار سال قبل، دارای امکاناتی مانند فاضلاب شهری، خیابان‌هایی با سنگفرش‌های منقش آجری و سیستم آبرسانی به خانه‌ها بوده است.

در این کاوش‌ها بنایی از دوره سامانی و سلجوقی با اتاق‌ها، چاه‌های بسیار، آبراهه و حوض‌های آجری و نیز مسجدی از دوره سلجوقی با طرح چهار ایوانی و اتاق‌های متعدد یافت شده است.

از دیگر مکشوفات ارزشمند در این محوطه می‌توان به تعداد زیادی ظرف و اشیای سفالی، آبگینه، سکه، مصنوعات فلزی، کاشی و اشیای استخوانی اشاره کرد که قدمت برخی از آن‌ها به دو تا سه هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.

سفال‌های کشف شده به ۶ دوره تاریخی ساسانی، اوایل اسلام تا اواخر دوره سامانی، سلجوقی، خوارزمشاهی، ایلخانی و تیموری تا صفوی تعلق داشته‌اند و تنوع طرح، نقش، رنگ و لعاب آن‌ها، بیانگر روند تکامل هنر سفال‌سازی گرگان در این دوره‌ها و بازتاب‌دهنده مناسبات این شهر با مراکزی مانند ساری، آمل، نیشابور و سمرقند است.

شهر باستانی جرجان که از جاذبه‌های گردشگری گنبد کاووس محسوب می‌شود، در سال ۱۳۱۷ با شماره ثبتی ۴۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

در شهر باستانی جرجان بناهایی از دوره سامانی و سلجوقی با اتاق‌ها، چاه‌های بسیار، آبراهه و حوض‌های آجری و نیز مسجدی از دوره سلجوقی با طرح چهار ایوانی و اتاق‌های متعدد نیز کشف شده‌اند.

از دیگر مکشوفات ارزشمند در این محوطه می‌توان به تعداد زیادی ظرف و اشیای سفالی، آبگینه، سکه، مصنوعات فلزی، کاشی و اشیای استخوانی اشاره کرد که قدمت برخی از آن‌ها به دو تا سه هزار سال پیش از میلاد می‌رسد.

برخی از سفال‌های کشف شده در این شهر به ۶ دوره تاریخی ساسانی، اوایل اسلام تا اواخر دوره سامانی، سلجوقی، خوارزمشاهی، ایلخانی و تیموری تا صفوی تعلق دارند.

این محوطه باستانی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

رمز و راز شهر جرجان در گنبد کاووس

این شهر در دوران ساسانیان و قبل از اسلام در ایران بنا شد و در آن زمان یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران باستان بود.

جایگاه این منطقه پس از اسلام هم حفظ شد و به اندازه‌ای گسترش پیدا کرد که گفته می‌شود به لحاظ مساحت، شعاع جرجان از بنای گنبد قابوس تا امامزاده یحیی امتداد داشت.

به این ترتیب می‌توان گفت جرجان در دوران اوج خود نزدیک به ۴ کیلومتر مساحت داشت و چنین وسعتی باعث شده تا مقدار زیادی از خرابه‌های این شهر هنوز هم پابرجا باشد.

در کتاب‌های قدیمی هم شاهد اشاره‌های زیادی به این مکان هستیم. بر اساس مستندات تاریخی، این شهر در پایان دوران ساسانیان به‌عنوان مهم‌ترین شهر شمال ایران شناخته می‌شود.

باستان‌شناسان اهمیت شهر جرجان را با شهرهای مهم ایران باستان مانند مرو، ری و جندی‌شاپور برابر می‌دانند. اهمیت این مکان در زمان خود باعث شده است تا آثار باستانی چشمگیری در این شهر تاریخی وجود داشته باشد.

این آثار باستانی، جرجان را به شهری مهم در میان باستان‌شناسان و علاقه‌مندان تاریخ کهن ایران تبدیل کرده.

به شما قول می‌دهیم اگر به مطالعه تاریخ ایران باستان علاقه‌ دارید و از گردشگری در مکان‌های قدیمی لذت می‌برید، در این سفر با کوله‌باری از اطلاعات سودمند و خاطره‌های خوش همراه شوید.

در کنار جذابیت‌های تاریخی، یافته‌های باستان‌شناسی ثابت کرده که جرجان مهد سفال و آبگینه بوده است.

صنایع دستی سفالی و بلوری زیبایی در این منطقه پیدا شده که از هنر صنعت‌گران ایران‌باستان حکایت دارد.

جالب است بدانید در روزگاران قدیم برجی با ارتفاع حدود ۳ متر در مرکز شهر بنا شده بود تا کاروان‌سالارها مسیر آن را راحت پیدا کنند و در بیابان گم نشوند.

امروز بقایای این برج در شهر قدیمی وجود دارد و یکی از قسمت‌های دیدنی این منطقه است.

بر اساس متون تاریخی، «یزیدبن مهلب» در سال ۹۸قمری جرجان را تسخیر کرد و از آن زمان به بعد مردمان این شهر مانند دیگر قسمت‌های ایران به اسلام گرویدند.

این مکان در دوران قبل و بعد از اسلام مکانی پررونق بود و بسیاری از بزرگان و دانشمندان آن زمان در این منطقه زندگی می‌کردند.

به لحاظ معماری نیز این شهر یکی از زیباترین شهرهای منطقه بود و جذابیت‌های معماری آن را با شهرهای مطرح مقایسه می‌کردند.

شکوفایی جرجان پس از اسلام در دوران صفاریان، علویان، سامانیان و آل‌زیار ادامه پیدا کرد و در دوران خوارزمشاهیان به اوج رسید.

اما در نهایت دست روزگار بر جلال و شکوه آن پرده کشید و حمله مغول‌ها در سال ۶۱۸قمری، شهر باستانی جرجان را به ویرانه‌ای تبدیل کرد.

پس از این حمله، جرجان از اقتدار و عظمت افتاد و وقوع چندین زلزله سهمگین، کار یکی از باستانی‌ترین شهرهای ایران‌زمین را یکسره کرد.